Popiół i diament – polski dramat filmowy z 1958 roku w reżyserii Andrzeja Wajdy, zrealizowany na podstawie powieści Jerzego Andrzejowskiego pod tym samym tytułem.
Akcja filmu toczy się w 1945 roku, tuż po zakończeniu II wojny światowej. Jego głównym bohaterem jest były żołnierz Armii Krajowej (AK), Maciek Chełmicki, który działając w podziemiu antykomunistycznym otrzymuje rozkaz likwidacji Szczuki, lokalnego sekretarza Polskiej Partii Robotniczej. Z biegiem czasu u Chełmickiego pojawia się coraz więcej wątpliwości.
Wajda, przekładając na język filmu literacki pierwowzór Andrzejewskiego, złagodził propagandową wymowę powieści. Filmowy Popiół i diament, zamiast faworyzować punkt widzenia komunistycznych notabli, skupia się na tragicznych losach partyzantów z powojennego podziemia niepodległościowego. Po ponadtrzymiesięcznych zdjęciach film otrzymał od władz pozwolenie na rozpowszechnianie jedynie dzięki wstawiennictwu samego Andrzejewskiego. Chociaż nie został dopuszczony do konkursu głównego na festiwalu filmowym w Cannes, to na festiwalu w Wenecji nagrodzono go nagrodą FIPRESC.
O filmie
Maj 1945 roku, pierwszy dzień po zwycięstwie. Młodzi akowcy: Maciek, Andrzej i Drewnowski, otrzymują rozkaz zastrzelenia Szczuki, sekretarza PPR, który ma wizytować miasto. Z zasadzki ostrzeliwują wojskowy gazik, ale od ich kul padają przypadkowi robotnicy, a Szczuka bezpiecznie dociera do celu.
Wieczorem w hotelu Monopol trwają przygotowania do uroczystego bankietu z okazji zakończenia wojny. Maciek z Andrzejem wskrzeszają w barze pamięć o poległych kolegach z konspiracji. Chełmicki poznaje barmankę Krystynę, ale zanim spędzi z nią miłosną noc, otrzymuje ponowny rozkaz zabicia Szczuki przekazany mu przez Andrzeja. Obaj podają w wątpliwość jego sens, ale przysięga wojskowa rozwiewa wahania Maćka. Drewnowski, który został mianowany sekretarzem osobistym prezydenta miasta, upija się jeszcze przed rozpoczęciem uroczystego bankietu i wywołuje skandal. Ostatnie godziny przed świtem Maciek spędza z Krystyną. Obiecuje dziewczynie – w imię ich miłości – zerwanie z konspiracją i powrót do normalnego życia. Szczuka otrzymuje informację, że jego syn został złapany w akowskim oddziale Wilka. Opuszcza bal, samotnie zmierzając do budynku UB. Jego śladem podąża Maciek. Śmiertelne kule trafiają sekretarza w momencie, gdy w niebo strzelają pierwsze race na cześć zwycięstwa. Wracając, Maciek napotyka wojskowy patrol. Nie reaguje na wołania żołnierzy, którzy zaczynają strzelać. Trafiony chłopak umiera na miejskim wysypisku śmieci. W Monopolu pary zaczynają poloneza.
Najbardziej znany za granicą polski film zaliczany do światowej klasyki, nawiązujący konstrukcją postaci bohatera i symboliką obrazu do tradycji wielkich romantyków. Najwybitniejsze dzieło Polskiej Szkoły Filmowej po raz pierwszy podejmujące problem wyborów moralnych żołnierzy Armii Krajowej po zakończeniu wojny.
Utwór Wajdy, w sposób niezwykle emocjonalny, wkracza w obręb procesu historycznego i przedstawia problemy wielkiej wagi dotyczące ludzkich postaw i psychicznego życia narodu. Maciek ze swymi dylematami staje się reprezentantem młodej generacji – często określanej mianem „tragicznego pokolenia” – hołdującej tradycji romantycznej, ideom niepodległościowo-demokratycznym i często conradowskiej wierności pryncypiom za wszelką cenę. To właśnie tych ludzi – po pięcioletniej okupacyjnej konspiracji – najboleśniej dotknęła rozbieżność ideałów i dążeń z aktualną, kształtowaną przez PPR, rzeczywistością.
Źrodła:
Google-grafika
Komentarze
Prześlij komentarz